نشریه پژوهش در مهندسی عمران و معماری ایران
پیاپی 9 (تابستان 1397)

پدیده تراوش از بدنه و پی سدها از دیرباز به عنوانی یکی از عوامل مهم تخریب و ایجاد خسارت به سدها شناخته شده است از این رو محاسبه مقادیر و چگونگی عملکرد آن و در نتیجه یافتن روش های مناسب برای کاهش و یا جلوگیری از خسارت های ناشی از آن از اهمیت بالایی برخوردار است در سال های اخیر روش های عددی شامل دینامیک سیالات محاسباتی (CFD) به دلیل پیشرفت های تکنولوژی به سرعت توسعه یافته است مدل های (CFD) نسبت به مدل های فیزیکی انعطاف پذیرتر بوده و به زمان ، هزینه و تلاش کمتری نیازدارند، لذابه طور گسترده توسط مهندسین برای مدل کردن و تحلیل موضوعات پیچیده مربوط به طراحی های هیدرولیکی، مراقبت های عمرانی، طرح ریزی اولیه برای ایستگاه های تولید و ایمنی سد مورد استفاده قرار می گیرند. در این تحقیق مدل عددی دو بعدی که قادر به مدلسازی پدیده تراوش با شرایط اولیه مختلف باشد با بهره گیری از روش هیدرولیک ذرات هموار شده (SPH) با زبان برنامه نویسی فوترن (Fotran) تهیه شده است. روش هیدرودینامیک ذرات هموار شده ،روش بدون شبکه متنی بر ذرات بوده که قادر به مدلسازی مسایل مختلف مکانیک سیالات است. معادله حاکم دراین مدل، معادله لاپلاس است که با استفاده از روش عددی هیدرودینامیک با داده های نرم افزاری متداول مورد استفاه در شبیه سازی پدیده نشست (SEEP/W) صورت گرفته است مقایسه کمی نتایج مدل عددی حاضر که همان دبی نشست از محیط های خاکی است نشان از دقت مناسب مدل عددی و خطای حدودا 10 درصدی نتایج دارد نتایج به دست آمده نشان می دهد که مدل عددی SPH مدلی مناسب و قدرتمند برای مدل سازی پدیده نشست در محیط های خاکی است.

وظایف سیستم های ایمنی و بهداشت موجود در هر پروژه بررسی کلیه روش های ارزیابی ریسک ها و خطرات و انتخاب روش مناسب جهت تامین ایمنی در پروژه و سازمان مطبوع خود میباشد.بطور کلی میتوان گفت که از نوع روش استفاده شده در ارزیابی ریسک وعمق ارزیابی آن تا حدی میتوان به توانایی سیستم ایمنی موجود و در نتیجه نحوه مدیریت ایمنی در پروژه مذکور پی برد.معمولا سطح ریسک قابل قبول برای هر سازمان یا هر فرد متفاوت بوده و بستگی به منابع مالی و اقتصادی،محدودیت های تکنولوژیکی عوامل انسانی مجرب، صلاحدید وتصمیم مدیریت وریسکهای زمینه ای مثل ریسک های مخفی دارد. در این مقاله به بررسی و مقایسه ریسک ایمنی با دو روش سلسله مراتبی AHP و معادلات ساختاریSEM پرداخته شد. ابتدا با کمک پرسشنامه پخش شده بین مهندسین مشاور, پیمانکاران,مهندسین ناظر و همچنین افرراد فعال در پروژه های مجتمع فرهنگی جنوب استان سیستان وبلوچستان هشت پارامتر عملکرد ضعیف و نامناسب تیم های HSE نظارت نامناسب بر موارد ایمنی و عملکرد پیمانکاران , عدم مستند سازی مناسب حوادث , عدم استفاده از روش ها و تکنولوژی های جدید, عدم استفاده از پیمانکاران مجرب , عدم آموزش های ایمنی و ارزیابی مستمر پرسنل , عدم استفاده از تجهیزات ایمنی و حفاظت فرد, عدم نگهداری مناسب ماشین الات و تجهیزات مناسب مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان میدهد که در روش سلسله مراتبی عدم استفاده از تجهیزات ایمنی بیشترین درصد وزنی را به خود اختصاص داده است اما در روش معادلات ساختاری عدم استفاده از پیمانکار مجرب بیشترین میانگین را به خود اختصاص داده است در روش سلسله مراتبی عملکرد ضعیف و نامناسب تیم های HSE در رتبه دوم درصد بیشترین وزن را به خود اختصاص داده است درحالی که در روش معادلات ساختاری عدم آموزش های ایمنی و ارزیابی مستمر پرسنل در رتبه دوم بیشترین میانگین قرار گرفته است.

مهمترین نکته درمعماری جدید استفاده ازراه کارهای اقلیمی و بومی دربناهاست که باعث شده است معماری امروز به دورازمعماری بومی و طراحی اقلیمی دست به طراحی هایی درجهت سبک های مختلف بزند که همین امردوگانگی بیش ازحدی به سیمای شهر و هویت شهر القا کرده است بانگاهی به بافت تاریخی شهرهای ایران این نکته مشهود است که شکل گیری بافت و سیمای شهری با اقلیم و معماری بومی به صورتی هماهنگ و منسجم پیوند خورده ست شناخت پدیده های طبیعی نیز بدون درک و فهم دوعامل اقلیم و تاثیر آن بربناها که مشخص کننده ظرف و مظروف آن پدیده هستند بی شک شناختی کامل و دقیق نخواهد بود بنابراین می توان این دو را بخشی مهم ازهویت هرمحله و منطقه شهری به شمار آورد دراین مقاله به شرح ویژگیهای اقلیمی و کارکرد عناصربومی پرداخته شده است و کوشش شده با بررسی هویت شهری و با بهره گیری ازعناصرطراحی اقلیمی حاکم میان فضا و مکان های شهری و ارتباط میان آنها نحوه شکل گیری فضا درآنها ارایه گردد وجود ارتباط مستحکم دوسویه میان طراحی های شهری و نظم و تعیین فضاها سبب کارکرد و بهبود خوانش بهتر عناصرومولفه های شهری فهمی روشن ازهویت مکان ها و فضاهای شهری و تقویت هویت فردی واجتماعی خواهد شد.

از تکنیک تسلیح خاک با مصالح فلزی و پلیمری نظیر تسمه های فلزی و لایه های ژیوسنتتیک برای افزایش مقاومت کششی سازه های خاکی استفاده شده است. دیوارهای خاکی مسلح، از جمله سازه-های خاکی بوده که از این تکنیک سود می برند و استفاده از آن ها در پایدارسازی شیب های طبیعی و مصنوعی بسیار رایج شده است. از طرفی، ضعف روش های موجود در طراحی این دیوارها و رفتار پیچیده آن ها در طی عملیات احداث و نیز تحت بارهای لرزه ای، ضرورت مطالعه روی رفتار این قبیل سازه های خاکی را با توجه به آرایش هندسی و خواص مکانیکی مسلح کننده های آن ها، بیش از پیش آشکار کرده است. لذا در این تحقیق، ضمن اطمینان از صحت نحوه شبیه سازی عددی اجرای دیوار خاکی مسلح با تسمه های فلزی توسط نرم افزار Plaxis 2D، به بررسی تاثیر طول و سختی تسمه ها (در فواصل مختلف سربار از لبه دیوار) و نیز تاثیر میزان سربار دیوار (مستقر بر لبه دیوار) بر رفتار دیوار و تسمه ها در شرایط استاتیکی و لرزه ای پرداخته شده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان از کاهش جابه جایی های استاتیکی و لرزه ای دیوار و در پی آن نیروی تسمه ها در طی افزایش میزان فاصله سربار از لبه دیوار دارد که با افزایش طول تسمه ها در تمام فواصل (سربار از لبه دیوار)، از میزان این جابه جایی ها (و در پی آن نیروی تسمه ها) کاسته می شود که این کاهش، با کمتر شدن فاصله سربار از لبه دیوار، شدت بیشتری می یابد. همچنین، با افزایش سختی تسمه ها در تمام فواصل (سربار از لبه دیوار)، با وجود کاهش ناچیز در میزان جابه جایی های استاتیکی و لرزه ای دیوار، نیروی تسمه ها افزایش می یابد.

نزدیک به نیمی از منابع انرژی های برگشت ناپذیر جهان مصرف شده است و قیمت سوخت های فسیلی رو به افزایش است و با توجه با اینکه 50% مصرف انرژی در بخش ساختمانی است، کمبود و مضیغه در بخش انرژی امری اجتناب ناپذیر است. بحران انرژی و آلودگی های ناشی از مصرف سوخت های فسیلی، بشر را به سوی استفاده از انرژی های پاک و تجدید شونده سوق داده است و از نمود های عینی این تصمیم، ساختمان های انرژی صفر هستند که تحقق آن تحولی در بخش ساختمان پدید می آورد. ایده ساختمان با انرژی صفر یا ساختمان های با انرژی خالص صفر نسل جدید ساختمان ها هستند که امروزه به عنوان یک گزینش کاهش مصرف سالیانه انرژی مطرح شده اند. اهمیت و ایجاد کاهش مصرف انرژی های تجدید پذیر بر همگان آشکار است در دنیای هر روز با توجه به محدود بودن منابع سوخت فسیلی، ساختمان ها، صنایع ارگان ها به سمت استفاده از دیگر انرژی های موجود زمین مانند انرژی خورشیدی–بادی–بیولوژیکی و آبی حرکت نموده اند. اگرچه ساختمان ها با مصارف انرژی صفر حتی و کشورهای پیشرفته امروز بسیاری کمیاب و حتی نایاب می باشند اما به دلیل مستقل بودن از سوخت های فسیلی و کمک در کاهش آلاینده های کربن، در حال رشد بوده و توجه بسیاری را به خود جلب نموده اند. از اینرو جنبه ای از ساختمان که بایستی در درجه اول برای کاهش مصرف انرژی ساختمان ها مورد توجه قرار گیرد جنبه معماری آن است. برای دستیابی به طراحی معماری انرژی صفر، معماری ساختمان بایستی بر اساس شرایط اقلیمی طراحی گردد و پتانسیل ها و محدودیت های اقلیمی مورد توجه قرار گیرد، که این مساله بستری لازم برای نگارش پژوهش حاضر فراهم آورد. از اینرو پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف تبیین فرایند همکاری گروه های مهندسی برای رسیدن به یک ساختمان کارا با سطح مصرف انرژی صفر و در صدد یافتن ارایه راهکارها و دستورالعمل هایی برای یک طراحی اقلیمی، در جهت خودکفاسازی مکان های زیستی در تامین انرژی مورد نیاز خود را برای معماران و مهندسین بدهد، شکل گرفته است که غالب مطالعات آن از نوع اسنادی (کتابخانه ای) استوار بوده است. با استناد به نتایج این پژوهش می توان این گونه برآورد نمود که، با سود جستن از انرژی های طبیعی و پاک و ساخت و ساز هماهنگ با طبیعت و بهره گیری صحیح از منابع و عوامل اقلیمی می توانیم مصرف انرژی را کاهش دهیم و از آلودگی محیط زیست جلوگیری نماییم.

بر اساس آیین‌نامه خرید خدمات مشاوره استفاده از روش مسابقه طراحی و معماری به‌عنوان یک روش قانونی برای انتخاب مشاور در ایران مطرح گردیده است و تاکنون علیرغم برگزاری مسابقات طراحی و معماری نسبتا زیادی در ایران، سابقه اجرایی مدون و آیین‌نامه‌ای شفافی ندارد و تا حدودی استفاده از این شیوه به‌صورت صحیح و مثبت مغفول مانده است. در صورت شفافیت و یکسانی تعاریف پایه و مسئولیت‌های افراد درگیر در برگزاری مسابقه طراحی و معماری می‌تواند از این روش به‌عنوان خلاقانه‌ترین روش جهت دستیابی به نظرات و طرح‌های مدرن، به‌روز و مناسب باسلیقه جامعه بهره‌بردار یا بیننده استفاده کرد. عدم وجود منبع و مرجع موجه و صاحب قدرت و مسیول در رسیدگی به امور مسابقات، عدم وجود نظام‌نامه مدون و شفاف و عدم الزام به استفاده از آیین‌نامه‌ها و نظام‌نامه‌ها با سبب بروز نارضایتی‌هایی در کارفرمایان، برگزارکنندگان و شرکت‌کنندگان شده است. عدم امکان حضور اشخاص حقیقی و سطح‌بندی این اشخاص باعث شده که برگزاری مسابقه طراحی و معماری در بند ابهام و مشکلات اجرایی و حقوقی گرفتار شود. در این مقاله، نشریه شماره 240 سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، مصوبه شماره 513 شورای عالی انقلاب فرهنگی و دستورالعمل تشکیل دبیرخانه دایمی معماری و شهرسازی، برگزاری مسابقه و ثبت بناهای ملی و بین‌المللی باهم مقایسه شده و موارد غیرمشابه، مغایر و دارای تفسیر غیر همسان ذکر می‌گردد، این روند بررسی در برگزاری مسابقه طراحی و معماری مفهومی ساختمان اصلی یکی از وزارتخانه‌ها انجام شد و موارد ذکرشده براثر اختلاف فی‌مابین اصحاب برگزاری مسابقه و دقت در مفاد و بندهای هر سه سند حاصل‌شده و در انتها نیز پیشنهادهای اصلاحی ارایه می‌شود.